Πέμπτη 31 Μαΐου 2012

Η ευθύνη της διοργάνωσης αγώνων σε βουνό

Με εμπειρία από διοργάνωση 13 αγώνων βουνού μικρής / μέσης διάρκειας και συμμετοχής σε πολλούς άλλους τα τελευταία 5 χρόνια, τολμώ να συντάξω αυτό το κείμενο για τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που συνοδεύουν κάθε τέτοιο εγχείρημα, από την πλευρά του διοργανωτή.

Όσα γράφω, μπορεί να βρίσκουν αρκετούς αντίθετους, αλλά αν προκληθεί κάποια συζήτηση, μόνο καλό μπορεί να είναι το αποτέλεσμα, αρκεί να είναι σε καλοπροαίρετη βάση. Όπως έτσι είναι και η λογική του κειμένου μου. Δεν διεκδικώ το αλάθητο ούτε ότι είμαι ο πιο έμπειρος εκ των διοργανωτών. Απλά είπα να περάσω σε μορφή κειμένου τις μέχρι τώρα εμπειρίες μου. Σε κάθε περίπτωση, η αυτορύθμιση είναι απείρως καλύτερη από την επέμβαση άσχετων παραγόντων (όπως τα ΜΜΕ ή νομοθετικές παρεμβάσεις) που θα ακολουθήσει αν γίνει κάτι κακό.

Αρκετά με τα "εισαγωγικά".

Πάντα με ξένιζε η αποστροφή πολλών διοργανωτών την ώρα που τερμάτιζα έναν αγώνα βουνού: "Ήταν πολύ δύσκολος ε;"...!!! Η συχνότητα που ακούγεται αυτό, σε συνδυασμό με την τακτική της σύγκρισης με άλλους γνωστούς αγώνες βουνού (όπως ο Μαραθώνιος του Ολύμπου), με άφηνε με μία απορία: Μα τρέχουμε για να ξεποδαριαστούμε, ή για να χαρούμε την προσπάθεια, τα τοπία και την συντροφικότητα (ή την μοναξιά) του αγώνα; Φυσικά δεν αντιλέγω ότι ένας αγώνας με υψηλό δείκτη τεχνικής δυσκολίας θα αφήσει πιο έντονες μνήμες, λόγω των οριακών συνθηκών που φτάνει ο συμμετέχων. Ωστόσο, οι διοργανωτές με ποια κριτήρια σχεδιάζουν έναν αγώνα; Η επανάληψη της ερώτησης που έγραψα λίγο πριν, δείχνει ότι ένα βασικό κριτήριο είναι απλά το πόσο "ηρωικό" ή δύσκολο είναι το εγχείρημα, είτε από πλευράς υψομετρικών, είτε από πλευράς τεχνικού τερέν.

Ο διοργανωτής ενός αγώνα βουνού, στέλνει 100-200-600 δρομείς να καλύψουν μία απόσταση σε μονοπάτια, φαράγγια και κορυφογραμμές, Αυτό προφανώς περιέχει κάποιες δυσκολίες και κάποια ρίσκα. Το επίπεδο αυτών είναι ένα θέμα, το κατά πόσο αυτά είναι υπολογισμένα και αναγνωρισμένα είναι ένα άλλο θέμα! Το βουνό είναι ανίκητο κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Οι διοργανωτές οφείλουν να γνωρίζουν ΑΠΟΔΕΔΕΙΓΜΕΝΑ τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η διαδρομή που έχουν επιλέξει για τον αγώνα τους είναι σε αρμονία με το βουνό και δεν πάει να το "νικήσει". Οι διαδρομές των αγώνων δεν βάζουν τους δρομείς σε θέση "ανταγωνιστική" προς το βουνό και τις δυσκολίες του. Τους βάζουν σε αρμονία και ροή μέσα σε αυτό. Γνώση σημαίνει ότι ο υπεύθυνος του αγώνα ΖΕΙ το βουνό που χρησιμοποιεί στον αγώνα του, κάτω από πολλές διαφορετικές συνθήκες και γνωρίζει τον χαρακτήρα του και τις ομορφιές του. Σε αυτή τη γνώση περιλαμβάνω:
  • πως εκδηλώνονται οι διάφορες καιρικές συνθήκες
  • που δημιουργούνται φυσικές δυσκολίες και ανάλογα με τον καιρό
  • που μπορεί να υπάρχει παγίδα - απρόοπτο
  • ποιες είναι οι φυσικές / ιστορικές "ροές-διαδρομές" των ανθρώπων και των ζώων πάνω στο βουνό
  • λύσεις σε περιπτώσεις κακών καρικών συνθηκών
  • τα όρια χρήσης του βουνού (πλήθος που μπορεί να δεχτεί, τεχνικό επίπεδο δρομέων που θα συμμετάσχουν, δυνατότητες προσβάσεων με μέσα διάσωσης)
  • διαδρομή που δίνει το συναίσθημα του επιτεύγματος στον συμμετέχοντα (άλλο να ανεβοκαταίβεις την ίδια πλαγιά 4 φορές μόνο και μόνο για αν "βγει" η απόσταση και τα υψομετρικά και άλλο να διασχίσεις έναν όγκο)
Όταν μία διοργάνωση θέτει σε υψηλότερο επίπεδο τα θέματα, τεχνικής δυσκολίας, ομορφιάς και δημοσιότητας σε σχέση με την πραγματική γνώση που αφορά τον χαρακτήρα του βουνού, τότε δημιουργεί συνθήκες που μπορεί να εξελιχθούν άσχημα για τον αγώνα. Ο φετινός χειμώνας είναι ένα ιδανικό παράδειγμα: Τα περισσότερο βουνά της Ελλάδας, δέχτηκαν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες χιονιού και για μεγαλύτερη διάρκεια από ότι συνήθως. Αυτό θα έπρεπε να οδηγήσει τους διοργανωτές σε επανεξέταση των ημερομηνιών των αγώνων τους, και πιθανά σε μικρές αναβολές (15 ημέρες είναι υπέρ αρκετές για να "συναντήσουν" συνθήκες παρόμοιες με τις υπόλοιπες χρονιές). Επίσης όταν πλησιάζοντας στην ημέρα του αγώνα υπάρχει πρόβλεψη για καιρικές συνθήκες που μπορεί να αλλάξουν τον χαρακτήρα του βουνού για τους δρομείς που καλούνται να το διασχίσουν, τότε πρέπει να υπάρχει αντίστοιχος σχεδιασμός προκαταβολικά. Θυμίζω σε όλους το παράδειγμα της διοργάνωσης του UTMB 2011 που έχοντας μάθει από το λάθος της περασμένης χρονιάς (το 2010 έστειλε τους αθλητές να "νικήσουν" τις καιρικές συνθήκες... και έφτασε σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις), το 2011 όταν παρουσιάστηκε καιρικό πρόβλημα είχε έτοιμες εναλλακτικές που σεβάστηκαν το βουνό και ταυτόχρονα εξασφάλισαν τους συμμετέχοντες στο σύνολό τους. Υπήρξε προσαρμογή που είχε βασιστεί σε γνώση.

Με βάση τα παραπάνω, κάθε διοργανωτής πρέπει να μπορεί να:
  • Θέτει προδιαγραφές τεχνικής κατάρτισης και φυσικής ικανότητας των συμμετεχόντων δρομέων για τον αγώνα του
  • Θέτει ανάλογες προδιαγραφές υποχρεωτικού εξοπλισμού
  • Προετοιμάζει εναλλακτικές διαδρομές
  • Προετοιμάζει έκτακτες παρεμβάσεις (όπως μπορεί να είναι ένας επιπλέον σταθμός υδροδοσίας ή μία επέμβαση στην σήμανση της διαδρομής π.χ. λόγω κακής ορατότητας)
  • Σχεδιάζει αποστολές πρώτων βοηθειών και διάσωσης
  • Μεταθέτει των αγώνα αν κριθεί αναγκαίο
  • Να αξιολογεί τους πόρους και τις υποδομές που έχει στην διάθεσή του για την σωστή υλοποίηση του αγώνα τόσο εντός προδιαγραφών όσο και σε πιο οριακές συνθήκες.
  • Να εξασφαλίζει στο 100% την διαθεσιμότητα των πόρων του με βάση το σχέδιο του (δεν γίνεται να "λείπει" κανείς και τίποτα από την "μάχη" τη ώρα που διεξάγεται ο αγώνας)
Όλα τα παραπάνω (και πιθανά ακόμα και άλλα που μου διαφεύγουν αυτή τη στιγμή), είναι προτεραιότητες ανώτερες από στοιχεία όπως: πιθανή δυσαρέσκεια των δρομέων που συμμετέχουν, δυσαρέσκεια χορηγών ή αρνητική δημοσιότητα κλπ.

Πέραν των παραπάνω, υπάρχει ένα ακόμα επίπεδο ευθύνης του διοργανωτή, απέναντι στο άθλημα και την κοινότητά του: Οφείλει να δημιουργεί συνθήκες που δεν θα δυσφημίσουν το άθλημα και τους αθλητές του. Και αναφέρομαι στην πιθανότητα ατυχήματος που θα "σημαδέψει" την κοινότητα των δρομέων βουνού (μια και αυτό είναι το θέμα εδώ). Σημειώνω εδώ ως παράδειγμα το ατύχημα που έγινε στον Λούσιο τον Μάιο του 2007 και την μορφή που αυτό πήρε στα ΜΜΕ (αγγίζοντας δραστηριότητες όπως το rafting, το canyoning και την πεζοπορία),

Στο πρόσφατο παράδειγμα της Ζήριας, όπου πέρυσι είχε δημιουργηθεί πρόβλημα με τον καιρό, φέτος υπήρχε σαφής καιρική πρόβλεψη για καταιγίδες. Επίσης η Ζήρια διατηρούσε ποσότητες χιονιού παραπάνω από τις συνηθισμένες για την εποχή. Η εκ νέου απρόοπτη διακοπή του αγώνα ίσως θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν είχε σχεδιασθεί εναλλακτική διαδρομή. Φυσικά η διοργάνωση του αγώνα πήρε την σωστή απόφαση την δεδομένη στιγμή αφού οι προδιαγραφές δεν ήταν τέτοιες που θα έδιναν ασφάλεια στους δρομείς στην αρχικά σχεδιασμένη διαδρομή. Άλλο όμως η έκτακτη αντιμετώπιση του προβλήματος και άλλο ο σχεδιασμός με βάση τις προβλεπόμενες συνθήκες. Η πρόγνωση ήταν ξεκάθαρη και το βουνό έχει τον δικό του χαρακτήρα που φυσικά δεν αλλάζει! Και φυσικά οι δρομείς πρέπει να ξέρουν τι διαφοροποιήσεις μπορεί να προκύψουν.

Επιστρέφοντας στο θέμα "ηρωικότητας" ενός αγώνα που έγραψα στην αρχή, θα βάλω την άποψή μου σε μία φράση: Διοργανωτική επιτυχία είναι όταν οι αθλητές νιώθουν την ικανοποίηση της προσπάθειας και του επιτεύγματος (ενίοτε και "ηρωικής") αλλά αυτό να έχει γίνει με βάση τον σχεδιασμό του "σκηνοθέτη" - διοργανωτή! Αυτή είναι η πρώτη υποχρέωση του υπεύθυνου κάθε αγώνα βουνού. Τα απρόοπτα που μπορούσαν να αποφευχθούν, αλλά δεν αποφεύχθηκαν είναι ένδειξη διοργανωτικής αποτυχίας. Και κανείς διοργανωτής δεν πρέπει να θέλει να μπει στην θέση να αποδείξει ότι μπορούσε ή δεν μπορούσε να αποφύγει κάτι...

Είναι πολύ δύσκολο να περάσει κάποιος στην οργανωτική πλευρά των αγώνων. Ας γίνεται με σεβασμό (ή μετά φόβου και γνώσης όπως λέγεται) τόσο στην μορφή όσο και την κοινότητα του αθλήματος.